Бізге белгілісі, машина тұрақты жылдамдықпен жүреді және
\(\displaystyle 12\) сағатта \(\displaystyle 1200\) км жүріп өтеді.
Сонда \(\displaystyle 15\) сағат ішінде ол \(\displaystyle x\) км жүріп өтеді.
\(\displaystyle x\) табыңыз .
\(\displaystyle x=\) км
Біздің жағдайда келесі қатынас бар:
\(\displaystyle c=15\) \(\displaystyle d=x\) қатысты
болғандықтан ,
\(\displaystyle a=12\) \(\displaystyle b=1200\) қатысты.
Мұнда келесі шамалар қолданылады: сағат саны және машинамен жүріп өткен километр саны.
Тура пропорционалдылық
Егер есепте бір шаманы бірнеше есе арттырған кезде, басқа шама да сонша есе артса, онда бұл есеп тура пропорционалдылыққа арналған есеп болып табылады.
Егер есепте бір шаманы бірнеше есе азайту кезінде басқа шама да сонша есе азайса, онда бұл есеп тура пропорционалдылыққа арналған есеп болып табылады.
Бұл қатынас тура пропорционалдылық болып табылады, себебі машинамен жүріп өткен сағаттар саны бірнеше есе артқан кезде, жүріп өткен шақырымдардың саны да сонша есе артады.
Келесі тура пропорционалдылық берілсін:
\(\displaystyle c\) шамасы \(\displaystyle d\) жататындықтан ,
\(\displaystyle a\) шамасы \(\displaystyle b\) жатады.
Сонда
\(\displaystyle a\cdot d=b\cdot c\).
Демек:
\(\displaystyle 12\cdot x=15\cdot 1200\);
\(\displaystyle x=\frac{15\cdot 1200}{12}=1500\).
Жауабы: \(\displaystyle x=1500\) км.